भाग – 8 संगणक म्हणजे हरकाम्या

भाग – 8
संगणक म्हणजे हरकाम्या
(पुस्तकाप्रमाणे तपासले 22-07-2011)
या भागांतील शब्दावली -- रिसायकल बिन = कचरा कुंडी, हार्डवेअरन = जडवस्तुप्रणाली

मागे सांगितल तस, इतर यंत्र त्यांचे एखादे ठराविकच काम करु शकतात पण संगणकाला मात्र खूप त-हेची काम करता येतात. प्रत्येक वेगळ्या कामासाठी त्याच्याकडे एक वेगळा प्रोग्राम असतो. तो प्रोग्राम उघडून आपण संगणकाकडून ते काम करुन घेऊ शकतो. म्हणून तो हरकाम्या. प्रोग्रामबरहुकूम काम करण्याची मक्तेदारी आणी जिम्मेदारी कारभारी डब्याच्या आतील प्रोसेसर चिपची असते.

या हरकाम्याला आपण नेहमी नेहमी जे काम सांगणार असू त्या त्या प्रोग्रामची खूणचित्रे डेस्कटॉप वर ठेवायची म्हणजे संगणक सुरु केल्या केल्या त्या कामांची खूणचित्रे आपल्याला समोर दिसतात. तिथे माऊस नेऊन डबल क्लिक केले की तो प्रोग्राम सुरु होतो.
संगणकातील हार्डवेयरला मराठीत जडवस्तूप्रणाली म्ङणता येईल. ही संगणकातील यंत्र, तर प्रोग्राम म्हणजे संगणकाचे तेत्र.
आपण नवा संगणक घेतला की साधारणपणे संगणकावर वारंवार करतो ती कामे अशी -----
• लेखन काम करण्यासाठी वर्ड या प्रोग्रामच्या खूणचित्रावर- डबल क्लिक
• गाण ऐकण्यासाठी मीडीया प्लेयर या प्रोग्रामच्या खूणचित्रावर
• चित्र काढण्यासाठी पेंट किंवा फोटोशॉप प्रोग्रामवर
• इंटरनेट ने पत्र पाठवणे किंवा आलेली पत्र उघडून वाचण्यासाठी फायरफॉक्स किंवा इंटरनेट एक्सप्लोअरर वर
• सारणी किंवा चार्ट तयार करण्यासाठी एक्सेल किंवा तत्सम प्रोग्रामच्या खूणचित्रावर
• काही फाइली खूप मोठ्या झाल्या तर त्यांना करकचून बांधून त्यांचा आकार छोटा करणं व कामाच्या वेळी पुन्हा उघडणं – यासाठी झिप-अनझिप या खूणचित्रावर
• माय डॉक्युमेंटस नावांच्या खूणचित्रावर डबल क्लिक केले की त्यातील सर्व फायलींची यादी आपल्यासमोर येते. आपल्या जुन्या फायली पहाण्यासाठी हे करावे.
• एक्सप्लोअर – संगणकात ही महत्वाची सोय आहे जिचा वापर पटकन शिकून घेतला पाहिजे. स्टार्टवर राइट क्लिक करून दिसणा-या यादीतील एक्सप्लोअर हे बटण क्लिक केले किंवा माय कम्प्युटर या खूणचित्रावर डबल क्लिक केले तर कम्प्युटर मध्ये कुठे कुठे कांय काय आहे ते सर्व दिसते. हार्डडिस्कचे किती कप्पे पाडले आहेत, व कोणत्या कप्प्यांत किती व कोणत्या फाइली आहेत ते एकत्र किवा एकएकटे पहाता येते तसेच फायली व फोल्डर्सचा आकार किती मोठा आहे तेही बघता येते.
• स्टार्ट नावाच्या खूणचित्राचा वापर-?
ही गंमतीची गोष्ट आहे. संगणक तर सुरु झालेलाच असतो. पण स्टार्टच्या खूणचित्रावर डबल क्लिक केले की इतर बरीच खूणचित्रे दिसतात आणि त्यातच शेवटी शट-डाऊन हे खूणचित्र असते. त्यावर डबल क्लिक केले की संगणक स्वत:ला बंद करु लागतो. जसा संगणक सुरु होण्यासाठी एकाध मिनिट वेळ द्यावा लागतो. तसेच संगणक बंद होण्यासाठी पण एकाध मिनिट लागत. तो बंद झाला की पडद्यावर संकेत मिळतो. मगच विजेची बटणं बंद करावी. आधी करु नये.
• सर्च नावांच्या खूणचित्रावर डबल क्लिक केले की एक खिडकी आपल्यासमोर येते. आपल्याला एखादी फाइल नेमकी कुठे आहे हे आठवत नसेल तेंव्हा या खिडकीत त्या फाइलचे नांव लिहिले किंवा त्यांतील काही अक्षरे लिहिली की संगणक शोधून सांगतो फाइल कुठे आहे.
• संगणकाकडे एक कचरा कुंडी - रिसायकल बिन पण असते. आपण डिलीट म्हटलेल्या सर्व फायली या रिसायकल बिन मध्ये टाकल्या जातात. त्या खूणचित्रावर डबल क्लिक करुन आपण त्या फायलींची यादी पाहू शकतो- एखादी फाईल रिस्टोअर असे सांगून संगणकावर परत आणू शकतो. रिसायकल बिन मधील फाइलला पुन्हा एकदा डिलीट सांगितले तरच ती संगणकातून पूर्णपणे नष्ट केली जाते, तोपर्यंत नाही.
• याचप्रमाणे संगणकावर व्हिडीओ बघणे, व्हिडीओ तयार करणे, व्हायरस इन्फेक्शन पासून वाचवणे, वेब पेज तयार करणे, चित्र बघणे, यासारखी कामं केली जातात.
हे सगळं काम सोपं करण्यासाठी त्या त्या प्रोग्रामची खूणचित्र डेस्कटॉप वर आणून ठेवली की नवख्या माणसाला प्रारंभिक तयारीवर फार मेहनत न घेता सरळ कामाला सुरुवात करता येते.

आपण खूपसे प्रोग्राम संगणकावर ठेवतो व नंतर ते वापरुन आपल्याला हव्या त्या फाइल्स तयार करतो, आणि संगणकांत साठवून ठेवतो. हे एका उदाहरणातून समजून घेऊ या. आपल्या जवळ लिखाणाचे खूप साहित्य असतं - पेन, पेन्सिल, रबर, कागद. ही सर्व उपकरणं आहेत- सोय उपलब्ध करुन देणारी. ही वापरुन आपण हवे तर कागदावर एखादी छान गोष्ट लिहू शकतो, आणि हवे तर केलेल्या खरेदीचा हिशोब पण लिहू शकतो. असे खूप काही लिहून झाल्यावर कुठे काय लिहिले ते कळावे म्हणून प्रत्येक लिखाणाला एक शीर्षक देतो. शिवाय ते लिखाण ज्या विषयाचे असेल त्या विषयाचे एखादे लेबल पण लिखाणाला लावतो - हेतू हा की ते पटकन वेगळे ओळखता व शोधता यावे.

संगणकांत देखील ही पध्दत वापरतात. आपण जो जो प्रोग्राम वापरुन फाइली तयार करतो त्या त्या प्रोग्रामचे लेबल त्या फायलींना दिलेल्या नावापुढे चिकटवले जाते.
- वर्ड हा कार्यक्रम वापरुन केलेल्या फाइलला .doc हे लेबल चिकटते.
- कोणत्याही zip केलेल्या file पुढे .zip हे लेबल चिकटते.
- पेंट वापरुन काढलेल्या चित्राच्या फाइलला .bmp किंवा .jpg किंवा .gif हे लेबल चिकटते. किती सूक्ष्म वर्णन जपून ठेवायचे आहे त्याबरहुकूम आपण लेबलची निवड करतो.
- फाइलमध्ये कांही बदल केला जाऊ नये या साठी pdf फाइल केली असल्यास त्याला .pdf हे लेबल चिकटते.
- एक्सेल प्रोग्राम वापरुन सारणी केली असल्यास .xls
- साधे नोटपॅड वापरुन कांही लिहिले असल्यास .txt
- पॉवर पॉईंट हा कार्यक्रम वापरुन एखादे प्रेझेंटेशन तयार केले असल्यास त्याला .ppt.
- इंटरनेटवर टाकण्यासाठी webpage तयार केले असल्यास त्याला .html
अशा प्रकारे लेबल्स चिकटवली जातात.
Explore किंवा search वापरुन सर्व फाइलींची यादी बघतांना आपल्याला पर्याय असतो. आपण संगणकाला सांगू शकतो की सर्व फाइली त्यांच्या नांवाप्रमाणे नांवातील अद्याक्षराप्रमाणे क्रम लावून दाखव. किंवा लेबल्स प्रमाणे क्रम लाव किंवा ज्या तारखेला फाइल तयार झाली त्या प्रमाणे क्रम लाव किंवा ती जपून कोणत्या कप्प्यांत ठेवली आहे त्या प्रमाणे क्रम लाव. तसेच फाईल शोधताना सांगू शकतो की फक्त अमुक लेबलच्या फायलींमधे शोध.

अशा प्रकारे फाइलींचे क्रम उलट-सुलट करुन अधून मधून एकदा सर्व फाइलींची नांवे वाचण्याची सवय चांगली असते. त्यामुळे आपण जुन्या निरुपयोगी फाइल्स काढून टाकणे इत्यादी गोष्टी करु शकतो.
मेनू-बारवर फाइलच्या सबमेनू मध्ये अगदी खाली आपण नुकत्याच हाताळलेल्या चार-सहा फाइलींची नांवे असतात. त्यामुळे त्यांच्या संबंधाने काम करायचे असेल तर त्यांना दुसरीकडे शोधावे लागत नाही.
----------------------------------------------------------
मराठी संगणक शब्दकोषासाठी मला सुचलेले व न सुचलेले शब्द
Computer - संगणक
Hardware - जड-वस्तू-प्रणाली
Software - आज्ञावली
application Software - उपयोजित आज्ञावली
Hard Copy - मुद्रित प्रत
Soft Copy -
Click - (प्रचलित) टिकटिकाएँ, टिचकी वाजवा
CPU - कारभारी डबा
digital-
analogue -
Screen - पडदा
Monitor - पाटी
Mouse -
Keyboard - कळपाटी - कळफलक
Typewrite - ची काडी - खीळ
Keyboard Layout -
File - फाइल -- धारिका
Folder - संचिका, खोका, पेटी, गठ्ठा, गाठोड, संदूक
Zip - आवळणे Zip - गठ्ठर बांधना गठ्ठर खोलला
डेस्कटॉप - लेखन-पाटी, पाटी
लॅपटॉप
इंटरनेट - (महाजाल) - अंतर्जाल
Icon - खूणचित्र
प्रोसेसर - विवेचक
हार्ड डिस्क - संग्राहक
PDF
------------------
2nd January, 2009 (Friday)
1) Mail Merge
2) Outlook Express
3) शासनात संगणक किती ?
4) शासनाचे e-governance
5) ERP ?
6) संगणकाची इलेकट्रानिक भाषा (e-data storage)
--------------------------------------------------------------