भाग - 28 संगणक म्हणजे टेली शॉपिंग

भाग - 28 संगणक म्हणजे टेली शॉपिंग
(पुस्तकाप्रमाणे तपासले -done)
संगणकाच्या वापरामुळे टेलिशॉपिंगची सोय झपाट्याने वापरांत येत आहे. याचा विचार आपण विक्रेता आणि ग्राहक या दोन्ही बाजूंनी करू या.
विक्रेता आपल्याकडील मालाची सविस्तर माहिती स्वत:च्या वेबसाइटवर ठेवतो. यासाठी त्याच्याकडे फक्त एखादीच गोष्ट विकायची असली तरी चालते - उदा. एखादे दुर्मिळ पुस्तक, किंवा वापरुन झालेली स्कूटर.
ग्राहक आपल्यला हव्या असलेल्या वस्तूसाठी इंटरनेटवर सर्च करतो. त्याला वेगवेगळया दुकानांच्या नोंदी सापडतात. त्यातून तो हव्या त्या मालासाठी मागणी नोंदवू शकतो - व आगाऊ पैसे देखील भरू शकतो.

नुकतेच हॉलण्ड मध्ये मी संगणकाचे स्पेअर पार्टस विकणारे एक मोठे दुकान पाहिले - सर्व प्रमुख शहरांमध्ये त्यांच्या शाख होत्या. मालाची किंमत इतर दुकानांपेक्षा तीस टक्के कमी आणि गुणवत्तेबाबत मात्र पूर्ण गॅरंटी. हे कसं शक्य झाल?

त्यांच्याकडील प्रत्येक स्पेअर पार्टची माहिती वेबसाइट वर ठेवलेली आहेच पण ती फक्त गद्य वाचनाच्या स्वरुपात नसून जोडीला त्या भागाचे काम इत्यादि समजावून देणारी एक छोटी फिल्म पण पहायला मिळते. हे सर्व ग्राहकाने स्वत:च्या घरी इंटरनेंटवर पाहून वस्तू ठरवायची - पैसे भरायचे आणि स्वत:ला दुकानात जाण्यासाठी सोईची वेळ पण कळवायची. काही पश्न असल्यास ई-मेलने विचारायचे. या मध्ये दुकानादाराचा वेळ खूप वाचतो. गि-हाईकाला वस्तू दाखवणे, वर्णन सांगणे इत्यादीसाठी सेल्समन ठेवावे लागत नाहीत. कॅशियर नेमावा लागत नाही. अख्खं दुकान दोन-तीन कर्मचारी सांभाळतात. मग त्यांना मालाची किंमत इतरांच्या तुलनेत खूप कमी ठेवता येते.

आपल्याकडे दर जिल्हयांत शेती उत्पन्न बाजार समित्या आहेत. त्यांच्याकडे येणा-या घाऊक मालाच्या नोंदी संगणकावर होत असतात. त्यांना दर तासा तासाला ही माहिती संगणकावर ठेवता येते आणि त्यांचे घाऊक ग्राहक सगणकावरच मागण्या नोंदवू शकतात.

याचा फायदा शेतक-यांना देता येईल कां ? कारण आपला शेतकरी बहुतांशी अल्प भूधारक, कोरडवाहू जमीनीवर उत्पन्न घेणारा, कर्जबाजारी, प्रगत संगणक-तंत्राची माहिती नसणारा असा आहे. तरी पण ग्रामपंचायतीने स्वत:च्या कार्य क्षेत्रापुरती संगणकाची ब्रॉडबॅण्ड विक्रीची सुविधा पुरवली - जशी सध्या मोठया शहरांत BSNL किंवा रिलायन्स किंवा एयरटेल पुरवतात- तर गावांतील काही तरुण संगणक घेऊन आसपासच्या शेतक-यांच्या मालाची माहिती संगणकावर उपलब्ध करुन देणारी सुविधा पुरवू शकतील किंवा अन्य उपक्रम घेऊ शकतील. यामुळे ग्रामीण भागातील तरुणांच्या उद्यमशीलतेला प्रचंड वाव मिळेल. यासाठी अत्यंत किरकोळ फी घेतली तरी त्यांना चांगले उत्पन्न मिळेल व शेतक-याच्या मालाला चांगले गि-हाइक मिळेल.
सध्या महाराष्ट्र शासनाच्या पणन खात्याने सेतमालाच्या किंमतीची माहिती देणारा उपक्रम प्रायोगिक तत्वावर राबवायचे ठरवले आहे.

-------------------------------------------------------